time ouutt

Summarskeið –  samband við náttúruna, teg sjálvan og hvønn annan

Í samstarv við VÁRNATÚR fer Sinnisbati undir eitt nýtt skeið í summar 2023 til øll, ið eru 18 ár og eldri, ið ynskja at styrkja sambandið við náttúruna, seg sjálvan og hvønn annan. Skeiðið er væl egnað til tín, ið upplivir kropsligt óbehag og tankameldur, og sum ynskir sterkari kropstilvitan

Skeiðið fevnir um tveir samanhangandi dagar, og verður í døgunum 17-18. juli (frá kl. 09.00-17.00 dagin eftir). Skeiðið verður hildið í skótadeplinum í Havnardali, og gist verður í shelters, so tú kemur nærri at náttúruni. pláss er fyri 12 luttakandi. 

Um skeiðið

Endamálið við skeiðnum er at styrkja kropsligu, sálarligu og sosialu heilsuna hjá tí einstaka. Tað snýr seg í stuttum um at fáa eina størri fatan av, hvussu vit sum menniskju ávirkast av okkara umstøðum, og hvussu vit við sterkari kropstilvitan kunnu læra støðuna í kroppinum betur at kenna, og harvið egnan tørv og møguleikar. Hættir innan psykomotoriska terapi og náttúruterapi verða brúktir á skeiðnum, ið millum annað taka støði í einari eksistentialistiskari og kropsfænomenologiskari tilgongd, samt vísindaligari vitan sum eitt nú kognitiv terapi, gestalt terapi og narrativ terapi.


Á skeiðnum fáa tey luttakandi ítøkilig amboð, sum eru við til at styrkja kropstilvitanina og fótafestið í gerandisdegnum. 

Skeiðið inniheldur í stuttum: 

– Róliga kropsliga rørslu

– Sansastimbran

– Uppmerksemisvenjing

– Gongutúr í kvirru í náttúruni

– Djúphugsan

– Live meditativ løta við Ernst Remmel

– Matgerð yvir bálið við summarkosti frá Ástaklokkuni og breyði frá Breyðvirkinum

– Pilates við Armgarð Mortensen

– Skriviverkstaður

Ein mánað áðrenn skeiðið, fáa øll luttakandi eina einstaklinga samrøðu á 30 minuttir, har luttakandi kunnu hoyra meira um skeiðið, og sjálvi kunnu greiða frá, hvat tey ynskja at fáa burturúr skeiðnum. 

Ynskir tú at vita meira um innihaldið á skeiðnum, so kanst tú fara inn á heimasíðuna www.vaarnatur.dk, og trýsta á TILFAR. Her fært tú atgongd til eitt vælkomubræv, ið greiðir nærri frá gongdini. 

Um VÁRNATÚR

Tað er Vár Næs, sum eigur og rekur VÁRNATÚR. Vár er útbúgvin psykomotoriskur terapeutur og náttúruterapeutur, og arbeiðir dagliga við recovery og endurmenning í Keypmannhavn. 

Kjarnuarbeiðið hjá VÁRNATÚR er at arbeiða við psykomotorisku hugtøkunum kropsupplivilsi og kropstilvitan. Dentur er lagdur á hjálp til sjálvhjálp, og ígjøgnum kropsligar upplivingar í náttúruni at styrkja kropstilvitanina. Endamálið er at styrkja evnini hjá tí einstaka at megna gerandisdagin og fáa eitt virðiligt lív út frá egnum ynskjum og dreymum. 

Melda til

Tilmeldingin fer fram við at skriva ein teldupost til naturterapivar@gmail.com.

Kostnaður: Tað kostar 300 kr. at luttaka, og íroknað prísinum eru 4 máltíðir (morgunmatur, miðmálar og døgurði), gisting, undirvísing, live tónleikur, venjingar og tilfar. 

Freistin at melda seg til skeiðið er tann 1. juli.

Øll eru vælkomin at venda sær til Sinnisbata við spurningum á telduposti ella við at ringja á 597913. Ella við at venda sær beinleiðis til Vár á naturterapivar@gmail.com.

Ávísing ella diagnosa er ikki neyðug fyri at luttaka í bólkum og skeiðum hjá Sinnisbata. Tilboðið er eins væl ætlað at virka fyribyrgjandi.

time ouutt

BRÁÐFEINGIS TØRVUR Á BRÁÐFEINGISHJÁLP

Sinnisbati vil fyrst og fremst takka Frihedsbrevet og KVF fyri at varpa ljós á sjálvmorð. Sendingin ‘Nert ikki við’ hjá KVF og poddurin ‘Eitt ættarlið í pínu’ hjá Frihedsbrevet hava seinasta mánaðin varpað ljós á evnið. Hetta er eitt sera eymt og tungt evni at tosa um, men tað ger ikki evnið minni umráðandi.

Í báðum sendingunum kemur fram, at tað er tørvur á at tosa meir um evnið og at neyðugt er við hjálp og tilboðum til tey, ið eru sjálvmorðshótt. Eisini kemur fram, at tørvur er á meiri hjálp og tilboðum til avvarðandi. Hetta er ein støða, sum eingin eigur at standa einsamallur í – hvørki tann rakti ella tey avvarðandi hjá tí sjálvmorshótta.

Hyggja vit eftir hagtølunum, er talið av sjálvmorðum minkað nógv seinastu 20 árini. Hetta er gleðiligt. Tó kemur fram í sendingini hjá Frihedsbrevet, at løgreglan verður uppringd áleið tríggjar ferðir um mánaðin um støður, har fólk eru sjálvmorðshótt ella óttast fyri, at ein tey kenna er sjálvmorðshóttur. Talan er í flestu førum um ung fólk.

Hetta kemur ikki óvart á okkum í Sinnisbata, tí vit síggja hetta eisini í okkara kjatt-ráðgeving. Sinnisbati hevur síðani 2019 havt eina kjatt-ráðgeving við sjálvbodnum fakfólki, sum hevur havt opið 2 tímar hvørt kvøld. Flestu samrøðurnar snúgva seg um dapurleika, gleðisloysi og tungir tankar, meðan triðstørsta evnið er sjálvmorð, sjálvmorðsroynd og/ella sjálvmorðstankar. Í 2021 snúðu 19% av samrøðunum seg um sjálvmorð, sjálvmorðsroyndir og/ella sjálvmorðstankar, og í 2022 er talið økt til 27%. Tað eru flest ung undir 29 ár, ið brúka okkara ráðgeving.

Trupult at vita, hvar man skal venda sær
Um tú ella ein, sum tú ert góður við er sálvmorðshóttur, ber til at fáa hjálp frá eitt nú kommunulækna ella vaktlæknanum á 1870. Eisini ber til at ringja til løgregluna, leita sær sálarfrøðiliga hjálp ella royna kjatt-ráðgevingina hjá Sinnisbata ella Tú & Eg-ráðgevingina hjá Barnabata á 116 111.

Tó er enn einki tilboð, ið er tøkt alt samdøgrið, har fólk, sum hava bráðfeingis tørv á sálarligari hjálp, kunnu venda sær. Í sendingini hjá Frihedsbrevet greiðir Heri Andreasen, leiðari á kanningardeildini hjá løgregluni, frá, at tað hevði verið betri, um atgongd var til sálarfrøðiliga professionella hjálp, sum kundi svara eini telefon alt samdøgnið.

Tað er umráðandi, at tey, sum eru sjálvmorðshótt, hava eitt nummar at ringja á, har tey vita, at tey kunnu fáa hjálpina teimum tørvar. Hetta eigur at vera væl upplýst og ómakaleyst. Fólk, ið stríðast sálarliga, hava ofta tørv á onkrum at tosa við og at fáa hjálp – eisini tá kommunulæknin ikki er tøkur.

Í Danmark hava tey m.a Livslinien, sum man kann venda sær til, um man er sjálvmorðshóttur. Við eini slíkari linju, kunnu fleiri sjálvmorðsroyndir fyribyrgjast.

Ein skøvað pláta
Sinnisbati hevur varpað ljós á hendan tørvin aftur og aftur í áravís. Vit blivu tí ómetaliga glað, tá ið hetta loksins kom við í samgonguskjalið beint fyri jól í 2022.

Í samgonguskjalinum stendur: “Sálarligar og kropsligar sjúkur verða javnsettar. Økispsykiatriin verður styrkt og víðkað, og læknavaktin skal styrkjast til at kunna taka sær av fólki, ið brádliga gerast álvarsliga illa fyri sálarliga”.

Hendan tilbúgvingin átti fyri langari tíð síðani at verið sett í verk, og vit heita tí á almennu myndugleikarnar um at seta eina bráðfeingis tilbúgving á stovn alt fyri eitt. Við í hesi tilbúgvingini kann eitt tilboð um eina bráðfeingislinju verða knýtt uppí.

Hesar støður kunnu taka seg upp óvæntað, og tá er tørvur á bráðfeingishjálp. Tá er ikki tíð til at bíða, til kommunulæknin hevur opið aftur og møguliga verða vístur til Psykiatriska depilin ella bíða eftir tíð hjá sálarfrøðingi.

Fyribyrging er lykilin
Best hevði sjálvandi verið at fyribyrgt at fólk gerast so illa fyri, at tey gerast sjálvmorðshótt. Tí eiga vit eisini at seta munandi meira inn við fyribyrging, enn vit gera í løtuni. Á henda hátt ber eisini til at fyribyrgja fleiri tungir tankar, psykiatriska viðgerð og innleggingar.

Sinnisbati meinar, at Headspace er eitt gott boð uppá eitt fyribyrgjandi tilboð. Royndirnar við Headspace í Danmark, Noregi og Íslandi eru ómetaliga góðar. Headspace er eitt stað, har ung kunnu koma inn og fáa ókeypis ráðgeving, og har grundsjónarmiðið er, at eingir trupulleikar eru ov stórir ella ov smáir. Tað er eitt tilboð har fleiri myndugleikar, kommunur, land og stovnar samstarva um fígging – og um at hjálpa teimum ungu í felag.

Nevndin í Sinnisbata

time ouutt

SINNISBATI HEVUR FINGIÐ NÝGGJA NEVND

(Frá vinstru: Elisabeth Carlsson, Joan B. Poulsen, Súsanna Olsen, Vivian Sjóðklett, Oda Jóhansdóttir, Margretha Poulsen, Súsanna Herdalur Tausen, Minna Sólfinnsdóttir og Rannvá Dam í Baiansstovu. Erla Matras Jensen og Rógvi Fossádal vanta á myndini)

Tann 28. Februar 2023 var aðalfundur í Sinnisbata, og nógv fólk vóru møtt upp í hølunum hjá Megd hetta kvøldið.

Súsanna Olsen forkvinna legði fram sína forkvinnufrágreiðing, har hon legði dent á virksemið í farna nevndarári. Tað hevur verið eitt virkið nevndarár við fleiri tiltøkum, átøkum og bókaútgávu. Harumframt kundi Sinnisbati hátíðarhalda 40 ára stovningardag. Súsanna rósti eisini nýggja ungmannafelagnum hjá Sinnisbata, Sinnisbati Ung, sum hevði stovnandi aðalfund í februar 2022. Tey hava verið sera virkin og sjónlig á ymisku miðlunum, og verið við til at varpa ljós á sálarheilsuna hjá ungum.

Ársfrágreiðing er tøk her

Í nevndini hjá Sinnisbata kunnu 7 nevndarlimir sita og í minsta lagi 2 tiltakslimir. Til aðalfundin stóðu 5 av 7 nevndarlimir fyri vali, og øll stillaðu uppaftur. Harafturat vóru tvey nýggj andlit, sum stillaðu upp.

Sinnisbati hevur altíð tørv á góðum kreftum, og eru heili 11 nevndar- og tiltakslimir í nýggju nevndini.

Á fyrsta nevndarfundi 7. mars skipaði nevndin seg soleiðis:

– Súsanna Olsen, forkvinna
– Oda Jóhansdóttir, næstforkvinna
– Súsanna Herdalur Tausen, skrivari
– Rannvá Dam í Baiansstovu, kassameistari
– Erla Matras Jensen, nevndarlimur
– Vivian Sjóðklett, nevndarlimur
– Minna Sólfinnsdóttir, nevndarlimur
– Margretha Poulsen, tiltakslimur
– Joan B. Poulsen, tiltakslimur
– Elisabeth Carlsson, tiltakslimur
– Rógvi Fossádal, tiltakslimur

Nýggja nevndin er til reiðar at fara til verka til eitt nýtt og spennandi nevndarár, har nógv virksemi er á skránni.

time ouutt

AÐALFUNDUR OG ALMENT TILTAK

Týsdagin 28. februar kl. 19.00 verður árligi aðalfundurin hjá Sinnisbata. Aðalfundurin verður hildin í hølunum hjá MEGD á Íslandsvegi 10C í Havn. Øll eru hjartaliga vælkomin.
Áðrenn aðalfundin fara vit at hava tvey spennandi upplegg. Landsstýriskvinnan í heilsumálum, Margit Stórá, kemur at greiða okkum frá ætlanunum hjá landsstýrinum á psykiatriska økinum. Eftir hetta fer umboð frá sosialpsykiatriini í Almannaverkinum at greiða frá um teirra virksemi, og hvørji tilboð tey kunnu bjóða.

Skrá:
19.00
-Margit Stórá, landsstýriskvinna í heilsumálum
-Umboð frá sosialpsykiatriini
19.30
– Aðalfundur, skrá sambært viðtøkum felagsins

Stilla upp í nevndina
Hevur tú hug at vera við í arbeiðinum at betra um korini hjá fólki við sálarsjúku og avvarðandi teirra, varpa ljós á sálarheilsu og skipa fyri tiltøkum og átøkum? Stilla so upp í nevndina hjá Sinnisbata.

Ynskir tú at stilla upp í nevndina og hevur spurningar hesum viðvíkjandi, ert tú vælkomin at venda tær til okkum á sinnisbati@sinnisbati.fo ella ringja á 597913.

 

Kaffi, te og okkurt søtt verður at fáa. Øll eru hjartaliga vælkomin.

time ouutt

NÝGGJUR BÓLKUR Í SUÐUROY

Í næstum byrjar ein nýggjur sjálvhjálparbólkur í Suðuroy til ung yvir 18 ár, ið kenna ótta og angist. Hetta er triðju ferð, at Sinnisbati bjóðar sjálvhjálparbólk út til ung við ótta og angist. Undirtøkan og afturmeldingarnar hava verið sera góðar. Tí bjóða vit tilboðið aftur.

Um bólkin

Í sjálvhjálparbólkinum fáa luttakandi møguleika at hitta onnur ung, ið eru í líknandi støðu, og kunnu deila tankar, kenslur og royndir saman. Luttakararnir fara saman við bólkaleiðara at fáa amboð til at lætta um kenslur av angist og ótta í gerandisdegnum.

Bólkurin byrjar 20. mars. Luttakarar møtast 10 ferðir saman við bólkaleiðara, mánadagar millum kl. 15.30. og 17.30 í hølum í Vági. Pláss er fyri 10 luttakandi í bólkinum.

Bólkurin er skipaður í samstarvi við Vivian Sjóðklett og Kunstterapi.fo. Vivian Sjóðklett, sum fer at leiða bólkin, er útbúgvin námsfrøðingur, kunstterapeutur og kynslívsfrøðingur. Vivian nýtir millum annað amboð innan kunstterapi og mindfulness. Eingi krøv ella ávísir førleikar eru neyðugir fyri at kunna luttaka í bólkinum – einans at tú ert yvir 18 ár.

Luttakarar og bólkaleiðari eru áløgd tagnarskyldu eftir galdandi reglum.
Tað er ókeypis at luttaka í bólkinum, men avmarkað pláss er.

Melda til

Tilmeldingin fer fram við at skriva ein teldupost til Sinnisbati@Sinnisbati.fo. Einans starvsfólk hjá Sinnisbata og bólkaleiðari síggja tína tilmelding. Við at melda teg til, loyvir tú Sinnisbata og bólkaleiðara at seta seg í samband við teg viðvíkjandi luttøku.

Øll eru vælkomin at venda sær til Sinnisbata við spurningum á telduposti ella við at ringja á 597913.

Ávísing ella diagnosa er ikki neyðug fyri at luttaka í bólkunum hjá Sinnisbata. Tilboðið er eins væl ætlað at virka fyribyrgjandi.

time ouutt

Takk fyri í ár og gott nýggjár

Vit í Sinnisbata eru ómetaliga takksom fyri allan stuðul og vælvild í 2022. Vit ynskja at takka øllum limum, samstarvspørtum, felagsskapum, fyritøkum, stovnum og landi og kommunum fyri dyggan stuðul og gott samstarv í 2022. Vit eru takksom fyri alt tað arbeiðið, og ikki minst sjálvbodna arbeiðið, ið er blivið lagt í at skapa betri rúmd og kor hjá teimum við sálarsjúku og avvarðandi teirra. Uttan tykkum hevði okkara arbeiði ikki verið møguligt.

Tað hevur verið eitt virkið og gevandi ár hjá Sinnisbata.

Í ár fegnast vit millum annað um, at Sinnisbati hevur fingið eitt ungmannafelag. Vit vilja eisini geva teimum røsku og ágrýtnu ungu í Sinnisbata Ung eina serliga tøkk fyri teirra góða arbeiði í ár, og vit gleða okkum at síggja, hvat 2023 hevur at bjóða uppá.

Í ár søgdu vit farvæl og takkaðu Lauru Apol fyri hennara arbeiði sum aðalskrivari í felagnum ígjøgnum mong ár. Vit kundu í ár eisini hátíðarhalda 40 ára føðingardag hjá Sinnisbata við bókaútgávu um felagið, ið Grækaris Djurhuus Magnussen hevur skrivað.

Í samstarvi við Almannaverkið hava vit skipað fyri átakinum ‘Gangið í mínum skóm’, ið hevði til endamál at varpa ljós á sálarsjúku, og hvussu tað kann kennast at liva við angist, tunglyndi og skitsofreni. Saman við Norðurlandahúsinum hava vit havt fyrilestur við Peter Lund Madsen og Lotte Lykke um angist og skúlaaftran, og vit varpaðu somuleiðis ljós á skúlaaftran á altjóða sálarheilsudegnum í ár. Vit hava m.a eisini framleitt eitt poddvarp saman við Sinnisbata Ung, givið eitt limablað út og skipað fyri sjálvhjálparbólkum. Sinnisbati hevur somuleiðis verið virkið í løgtingsvalinum og skipað fyri valfundi og átaki á sosialu miðlunum.

Vit fegnast um fleiri batar á sálarheilsuøkinum í 2022 og ynskja framhaldandi at vera við til at varpa ljós á og stríðast fyri einum enn betri samfelagi fyri øll í 2023.

Vit fara við hesum at ynskja øllum eitt gott og eydnuberandi nýggjár – við vón um góða heilsu í 2023.

– Nevndin í Sinnisbata

316959955_2318695478288300_7819021884187011069_n

VALFUNDUR: Sálarsjúka er ikki eitt val – politikkur er

Mikukvøldið 30. novembur kl. 19.00 varpa vit ljós á sálarheilsu og psykiatriska økið í Føroyum, og tær avbjóðingar, ið standa fyri framman.

WHO metir, at sálarheilsutrupulleikar eru ímillum størstu og kostnaðarmiklastu avbjóðingarnar, og at vit í løtuni eru í eini altjóða sálarheilsukreppu. Hóast hetta, eru møguleikarnir fyri at kunna fáa hjálp og viðger – her og nú – rættiliga sperdir.

Vit síggja eitt stórt trýst á almennu skipanunum í Føroyum við longum bíðirøðum til m.a útgreining, sálarhjálp og viðger, vardum bústøðum, umlætting og frítíðartilboðum.

Tað er umráðandi at fáa loyst ítøkiligu trupulleikarnir, soleiðis at tey, sum hava tørv á hjálp, fáa hjálp. Vit standa tó eisini við stórum skipanarligum avbjóðingum, ið tørva heildarloysnir og langtíðarætlanir fyri at kunna lyfta alt økið og røkka á mál.

Sinnisbati ynskir tí at skipa fyri einum kvøldi, har vit skifta orð um hesar avbjóðingar, og hvussu hesar kunnu loysast. Tí verandi støða er ikki nøktandi.

Kvøldið verður skipað í tveimum umførum. Fyrst verður orðaskifti við viðkomandi fakfólk á økinum.

Tey, ið koma at skifta orð, eru:
– Asta Marjunardóttir, trivnaðarstjóri í Almannaverkinum
– Signhild Johannesen, forkvinna í felagnum Føroyskir Sálarfrøðingar
– Suni Poulsen, verkætlanarleiðari fyri royndarskipanini við ókeypis sálarhjálp til ung
– Tormóður Stórá, leiðandi yvirlækni á psykiatriska deplinum
– Margreth Olsen, stjóri á Sernámi

Í næsta umfari sleppa valevnini í politisku flokkunum framat og fara at tosa um, hvørjar ætlanir tey hava í einum komandi løgtingsskeiði (valevnini verða kunngjørd seinni).
Møguleiki verður fyri at seta valevnunum spurningar.

Øll eru hjartaliga vælkomin, og vit vóna at síggja nógv fólk.

time ouutt

VALSKRÁ 2022

Sálarsjúka er ikki eitt val - politikkur er

Vit í Sinnisbata halda, at tað er av alstórum týdningi, at sálarheilsu- og psykatriska økið verður raðfest hægri politiskt. Hvønn dag arbeiða vit fyri at bøta um viðurskiftini hjá sálarsjúkum og avvarðandi teirra. Øll, sum hava sálarligar trupulleikar, hava rætt til skjóta, góða og trygga hjálp. 

Til løgtingsvalið í 2019 útgav Sinnisbati eina valskrá við teimum raðfestingum, ið vit mettu skuldu til fyri at lyfta sálarheilsu- og psykatriska økið. Vit fegnast um at skipanin við ókeypis sálarfrøðiligari hjálp er blivin til veruleika, og at nógv hava fingið hjálp ígjøgnum skipanina. Vit standa tó enn við stórum avbjóðingum á økinum, og nógv tøk skulu takast, um økið veruliga skal lyftast. Somu avbjóðingar eru enn galdandi, sum Sinnisbati gjørdi vart við í 2019, og tí fara vit at tríva aftur í somu valskrá. Vit koma við 12 ítøkiligum boðum á, hvussu Sinnisbati metir at økið kann betrast.

 


1. SÁLARLIG SKAÐASTOVA

Í Sinnisbata ynskja vit okkum eina sálarliga skaðastovu. Sinnisbati hevur fleiri ferðir havt tað á dagsskrá, og víst á átrokandi tørvin á eini skaðastovu. Tað hevur verið arbeitt við at gera eina sálarliga skaðastovu í nøkur ár, men enn er ikki komið á mál. Tað er tí alneyðugt at arbeiðið heldur fram hjá komandi løgtingi og landsstýri, soleiðis at hetta skjótt kann gerast veruleiki. 

Ein persónur, sum brádliga fær tað ringt og hevur tørv á hjálp, má fyrst seta seg í samband við kommunulæknan, sum síðani kann ávísa til Psykiatriska depilin. Soleiðis riggar sálarórógv ikki, og er hetta als ikki nøktandi fyri tey, ið hava tørv á hjálp her og nú. Onkuntíð er ov seint at bíða til næsta dag. Hetta er ein afturvendandi trupulleiki, sum limirnir í Sinnisbata koma í, og sum má loysast alt fyri eitt, soleiðis at fólk við sálarligum avbjóðingum kunnu fáa nøktandi og neyðugu hjálpina skjótast til ber.


2. FYRIBYRGING OG FLEIRI FJØLBROYTTARI TILBOÐ

Sum samfelag hava vit skyldu at virka fyri, at øll fólk í Føroyum fáa eitt gott og trygt lív. Sálarsjúka og vantrivnaður skulu fyribyrgjast og basast skjótast gjørligt. Ikki einans skylda vit medmenniskjum okkara hetta, men fyribyrging og sálarheilsufremjandi átøk spara samfelagnum fyri útreiðslur í sambandi við viðgerðir, innleggingar, sosialar veitingar og mistar arbeiðsinntøkur.

Góð sálarheilsa er grundarlagið fyri trivnaði og vælveru hjá børnum og ungum. Tað er eisini grundarlagið fyri, at børn og ung fáa eina góða persónliga og sosiala menning umframt at tey megna at nema sær lærdóm. Hesi viðurskifti kunnu m.a. hava ávirkan á sálarheilsuna seinni í lívinum og harvið tilknýti til útbúgving og arbeiði. Einasta almenna tilboðið til børn og ung, sum stríðast við sálarligar trupulleikar, er barna- og ungdómsdeildin á Psykiatriska deplinum. Einki er til tey, ið ikki eru so illa fyri, at tey eru knýtt at Deplinum. Vit eiga at hava fleiri og fjølbroyttari tilboð til tann ymiskleikan, sum er ímillum børn og ung. Soleiðis kunnu vit eisini lofta teimum, áðrenn tey gerast viðgerðarkrevjandi.


3. BRÁÐFEINGISLINJA

Neyðugt er við eini bráðfeingislinju, sum er tøk alt samdøgrið. Fólk, ið stríðast sálarliga, hava ofta tørv á onkrum at tosa við og at fáa hjálp - eisini tá kommunulæknin ikki er tøkur. Við eini slíkari linju, kunnu innleggingar, tungir tankar og sjálvmorðsroyndir fyribyrgjast. Á henda hátt ber til at fyribyrgja innleggingar og psykiatriska viðgerð.

Eitt slíkt tilboð kann knýtast at sálarligu skaðastovuni. Fólk, ið brádliga fáa ógvusliga angist, tunglyndi, psykosu, sjálvmorðstankar o.a., hava tørv á einum staði at venda sær til. Hesar støður kunnu taka seg upp óvæntað, og tá er tørvur á bráðfeingishjálp. Tá er ikki tíð til at bíða, til kommunulæknin hevur opið aftur, og møguliga verða víst/ur til Psykiatriska depilin, ella bíða eftir tíð hjá sálarfrøðingi. Soleiðis virkar sálarsjúka ikki. Tá kann eisini vera ov seint at bíða.


4. HEADSPACE

Børn og ung stríðast við ymiskt av ymiskum orsøkum, og serliga ungdómsárini kunnu vera ein turbulent tíð. Fyri at fyribyrgja sálarliga óheilsu, metir Sinnisbati, at tey skulu hava eitt stað at venda sær - serliga ung, sum ikki eru partur av øðrum skipanum. Tað er ikki í lagi, at føroyskur ungdómur skal mistrívast og gerast sera illa fyri sálarliga, áðrenn tey kunnu fáa nakra hjálp.

Sinnisbati heldur, at Headspace er eitt boð uppá eina loysn. Headspace er eitt tilboð, kent úr Danmark, bygt á eitt átak av australskum uppruna. Headspace veitir ókeypis ráðgeving til børn og ung í aldrinum 12-25 ár. Grundsjónarmiðið er, at eingir trupulleikar eru ov stórir ella ov smáir - her kann prátast um alt frá sjálvsvirði, hjartasorg, angist, skúla og útbúgving. Tað er út frá fortreytunum hjá børnunum og teimum ungu, og tey kunnu eisini vera púra dulnevnd, og koma beint inn av gøtuni.

Royndirnar við Headspace í Danmark eru ómetaliga góðar, og av norðurlendska vælferðarmiðdeplinum er tað kosið sum Best Practice innan økið í 2016. Harafturat vísa kanningar, at Headspace heldur teimum ungu í útbúgving, fyribyrgir at sálarstøðan versnar, og sparir tí samfelagnum fyri útreiðslur í sambandi við lækna, sálarfrøðing, innleggingar og útmeldingar frá útbúgvingum. Sinnisbati hevur eitt samstarv við Headspace Danmark um at byrja eitt slíkt tilboð í Føroyum – men fígging má til. Headspace dúvar uppá sjálvboðin fólk, sum eru sett eftir krøvum til fakligu og menniskjaligu førleikarnar. Afturat eru tvey starvsfólk, sum leiða Headspace depilin, sum skulu góðskutryggja tilboðið. Umframt fast fakfólk eru fleiri fakfólk knýtt at Headspace til supervisjón, ráðgeving og vegleiðing. Headspace er eitt stað, har tey ungu koma inn gjøgnum eina hurð, og sum er eitt tilboð har fleiri myndugleikar, kommunur, land og stovnar samstarva um fígging – og um at hjálpa teimum ungu í felag.


5. ÚTGREINING

Í august 2022 stóðu tað 258 børn og ung á bíðilista til útgreining á barna- og ungdómspsykatriini, og tey kunnu vænta at bíða í upp til 18 mánaðar. Í august 2022 stóðu tað somluleiði 271 fólk á bíðilista til útgreining fyri ADHD. Metta bíðitíðin er 20 mánaðar. 

Hetta heldur Sinnisbati ikki verða rætt í einum vælferðarsamfelagi, at onkur kann standa í bíðistøðu í upp til 2 ár. Heilsumálaráðið hevur sett pening av til at økja um útgreiningarorkuna, men Sinnisbati óttast fyri, at hetta ikki er nokk, og at tað mugu størri raðfestingar og átøk gerast á økinum. Í mai mánað í 2022 kundi barna- og ungdómspsykiatriin vísa á, at tað eru alsamt fleiri børn og ung, ið dragast við svárar sálarligar trupulleikar, ið verða ávíst teimum – og børnini eru eisini yngri enn áður. Nøkur av okkara børnum og ungu fara at detta niður ímillum, um tey ikki fáa røttu hjálpina í tøkum tíma.

Tað er somuleiðis sera týdningarmikið fyri Sinnisbata, at tað verður tryggjað øllum hjálp, viðgerð og kunning eftir útgreining. Tað er ikki nøktandi at bert økja um útgreiningarorkuna, um viðgerðin ikki eisini fylgir við.


6. FLEIRI PSYKOSOSIAL TILBOÐ

Tað skal vera lættari hjá fólki, sum stríðast sálarliga at fáa røttu viðgerð og hjálp. Sinnisbati ynskir at tað skal vera lættari atkomuligt at fáa døgntilboð og viðgerð. Tað eru ymiskir tørvir til tann ymiskleikan sum er millum fólk. Serliga er hetta týdningarmikið, tí tað eru ymiskir mátar at síggja orsøkir til sálarsjúku og harvið viðgerðarmøguleikar. 

Granskingin sigur okkum t.d. at antidepressivur heilivágur bert virkar hjá einum av seks. Vit mugu viðurkenna hetta og at aðrir viðgerðarmøguleikar skulu hava meira pláss og leggjast afturat. Samstundis má vísast meira til tey sosialpsykiatrisku tilboðini og tænastur, sum eitt nú Almannaverkið veitir. Hetta er eitt nú stuðulsskipanir, (mentor, sosialpedagogiskur stuðul, hjálp til sjálvhjálp v.m.) og dagtilhald/kafé fyri fólk við sálarsjúku.


7. DIAGNOSA

Eina ferð sálasjúku altíð sálarsjúku. Fólk, ið hava fingið eina diagnosu, skulu kunna koma av við hana aftur. Soleiðis, sum skipanin virkar í dag, er ikki lættiliga møguligt at sleppa av við eina diagnosu, hevur ein fyrst fingið hana. Hetta er ikki rætt, halda vit í Sinnisbata. Tað er ein avoldaður máti at síggja sálarsjúkur, tí tað ber til, eins væl við flestu likamligum sjúkum, at gerast frískur, og serstakliga at liva við sjúkueyðkennunum. Tá ið sálarsjúka ikki er varandi, hví skal ein diagnosa so vera tað? Sinnisbati mælir tí til, at tað eftir einum ávísum áramáli verður gjørligt at sleppa av aftur við diagnosur, tá tað sæst, at ein ikki hevur havt sjúkueyðkenni í eitt tíðarskeið – eins væl sum við likamligum sjúkum.


8. ØKISPSYKIATRI

Økispsykiatriin er eitt gott tilboð - men vit hava tørv á meira. Tað besta er at fáa hjálp so tætt upp á heimið og gerandislívið sum yvirhøvur gjørligt. Tí er gott, at vit hava fingið eina økispsykiatri í Føroyum. Økispsykiatri er eitt gott og neyðugt tilboð, sum má veitast til allar borgarar í landinum, soleiðis at fólk við sálarligum avbjóðingum og órógvi fáa neyðugu hjálpina og viðgerð uttan mun til, hvar tey búgva í landinum. Økispsykiatriin ger eitt megnararbeiði við at veita upplýsing og at fáa røttu hjálpina til teirra, sum hava brúk fyri henni, soleiðis at framtíðar innleggingar kunnu fyribyrgjast. Í løtuni eru mannagongdirnar tær, at tað eru starvsfólkini á Psykiatriska deplinum, sum

skulu vísa sjúklingin til økispsykiatriina. Mælt verður til, at økispsykiatriin verður knýtt at útskrivaðum sjúklingum frá fyrsta degi uttan ávísing, so at sjúklingarnir fáa hóskandi tilboð og uppfylging so skjótt sum viðkomandi ikki longur er innleggingarkrevjandi. Harumframt má økispsykiatriin verða myndað av fleiri yrskisgreinum sum eitt nú sosialráðgevum, sálarfrøðingum, heilsurøktarum og autoriseraðum psykoterapeutum o.s.fr., soleiðis at tænastan verður fakliga fjølbroytt og gevur brúkaranum eina heildarskipan at dúva uppá.


9. FØRLEIKAMENNING

Fyri at yvirgongdin frá at vera innløgd/lagdur og til at fara út aftur í samfelagið ikki skal tykjast ov møtimikil, skulu fólk førleikamennast. Í 2014 lat Fountainhúsið dyrnar upp. Hetta er einasta tilboðið av sínum slagi her á landi. Fleiri førleikamennandi tilboð mugu til, og heildarloysnir mugu vera fyri fólki, ið hava sosialar og sálarligar avbjóðingar. Sinnisbati ynskir, at fleiri møguleikar vera fyri arbeiðsroyndum og førleikamennandi skeiðum. Harafturat skal størri dentur leggjast á stuðul og peer-to-peer arbeiði, har fyrrverandi brúkarar av psykiatriini, kunnu ráðføra, vegleiða og lurta eftir núverandi brúkararnum. Royndir frá okkara grannalondum vísa, at tað er sera gevandi at hava sambond við fyrrverandi sjúklingar, sum ein kann spegla sær í og finna vónina saman við.


10. AFTUR Í SAMFELAGIÐ

Vit vita, at fyri at koma seg best eftir sjúkralegu, er tað er umráðandi at hava tilknýti til útbúgving, arbeiði ella tað ein hevur tikist við. Vit skulu tí hava eina skipan, sum er lagalig, og sum virkar eftir fortreytunum hjá sjúklinginum. Tí sjálvt um t.d. arbeiði kann hava stóran týdning í at koma fyri seg, so kunnu freistir, tíðaravmarkingar og krøv gera støðuna verri. Hvussu ein persónur hevur tað eftir eina sjúkralegu er sera ymiskt, og tí ber ikki til at hava eina skipan sum sker øll um ein kamb. Flexible Assertive Community Treatment (FACT) er ein langtíðar viðgerðarháttur til fólk við svárari sálarsjúku, men sum ikki eru innløgd. Eisini kallað eitt ambulant tilboð. Tað er eyðkent hjá fleiri av fólkum við svárari sálarsjúku, at tey hava sosialar trupulleikar t.d. við bústaði, sjálvrøkt, familju og vinum, arbeiði og við tí fíggjarliga. FACT er ein heildarmodell,sum fevnir um viðgerð, vegleiðing og hjálp til gerandisdagin og endurmenning. Málið er at tryggja samanhangandi røkt, fyribyrgja innlegging og at arbeiða fyri, at persónurin verður inkluderaður og partur av samfelagnum. FACT inniheldur eitt toymi av ymiskum serfrøðingum (sálarfrøðingur, sálarlækni, sjúkrasystur, psykiatrisk sjúkrasystur, sosialráðgevi, misnýtslusráðgevi, peer-hjálpari), og tey royna at hava tætt samband við tey avvarðandi.


11. BÚ-OG VIÐGERÐARSTOVNAR

Sinnisbati ynskir fleiri bústovnar, har viðgerð og bútilboð eru sameind. Seinastu árini hava fleiri tilboð av hesum slagi sæð dagsins ljós, og tað hevur verið eitt væl virkandi tilboð fyri tey, sum hava fingið møguleikan at gera brúk av tí. Fleiri av teimum gomlu sambýlistilboðunum, sum Sinnisbati av fyrstantíð var við til at seta á stovn í Føroyum, kunnu nakað fyri nøkur, men fleiri fjølbroytt tilboð mugu til fyri at nøkta tørvin hjá fleiri í málbólkinum. Eitt nú mælir Sinnisbati til, at fleiri vardir bústaðir vera til taks fyri fólk við sálarsjúku, sum eru nóg sjálvhjálpin til at rúma og megna at búgva fyri seg sjálvi. Sinnisbati gleðist um, at fleiri verkætlanir eru í gerð, men økið má hava størri politiska raðfesting sum heild.


12. AVVARÐANDI

Í Sinnisbata hava vit í fleiri ár arbeitt málrættað við avvarðandi, og tað er heilt týðiligt, at tað kann vera hart og møtismikið at vera avvarðandi. At vera avvarðandi ávirkar tín gerandisdag, familjulív og arbeiði. Eisini er stórur vandi fyri, at avvarðandi sjálvi gerast strongd, verða sjúkrameldað og fáa sálarligar løstir. Tað er ómetaliga týdningarmikið, at avvarðandi fáa ta hjálp teimum tørvar. Í Sinnisbata halda vit, at avvarðandi - tað veri seg børn, systkin, foreldur, makar ella onnur tætt knýtt - skulu fáa ókeypis sálarfrøðing, vegleiðing, psykoedukatión, sosialráðgeving og avvarðandibólk í boði.  Í Sinnisbata hava vit havt góðar royndir við avvarðandi bólkum, og luttakararnir í bólkunum hava seinni boðað frá, at tey skilja betur støðuna, at tey duga betri at finna javnvág ímillum egið lív og heimið, og at tey ikki longur kenna, at tey standa einsamøll við avbjóðingunum.

Avvarðandi skulu hava hjálp og vegleiðing, og gerast ein størri partur av viðgerðargongdini. Kanningar vísa, at avvarðandi eru ein stór hjálp, tá tey verða tikin við í viðgerðargongdina. Vit frætta javnan frá limum okkara, at avvarðandi kenna seg ráðaleys og ørkymlaði, tí tey ikki verða kunnaði og tikin upp á ráð. Í Sinnisbata eru vit sannførd um, at avvarðandi skulu inndragast. Tað eru ofta tey, ið kenna persónin best og eru ofta eisini ein týðandi partur av lívinum og netverkinum hjá persóninum. Tað átti tí at verið eitt skipað samstarv við tey avvarðandi, har tey kunnu gerast ein størri partur av viðgerðini.


 

Vit heita á tykkum, politisku flokkar og komandi løgtingi, um at orða ein politikk innan psykiatriska økið og at arbeiða fyri batum á hesum øki í komandi setu. Vit hava tørv á langtíðarætlanum og heildarloysnum á økinum. Hetta er eitt val, ið tit, politikarar, kunnu taka. Ti politikkur er eitt val - sálarsjuka er ikki.

 


 

Keldur:

Bedre Psykiatri. (2022). Pårørende savner inddragelse og undervisning.

Bedre Psykiatri. (2018). Undersøgelse af pårørendeinddragelse i psykiatrien 2018.

Davies, J. & Read, J. (2018). A systematic review into the incidence, severity and duration of antidepressant withdrawal effects: Are guidelines evidence-based?, Addictive Behaviors, Volume 97, October 2019, Pages 111-121.

Headspace. (2022). Om os. Retrieved November 15, 2022, from https://headspace.dk/nogen-at-tale-med/

Heilsumálaráðið. (2022). Viðgerðartrygdin í psykiatriini eitt fet nærri. Retrieved November 15, 2022, from https://www.hmr.fo/fo/kunning/tidindi/vidgerdartrygdin-i-psykiatriini-eitt-fet-naerri/

Heilsu- og innlendismálaráðið. (2018). Heildarætlan fyri sálarliga heilsu í Føroyum.

McArdle, H. (2019), U-turn as psychiatrists say patients should be warned of antidepressant withdrawal risk, The Herald.

Sundhedsstyrelsen. (2018). Forebyggelsespakke - Mental sundhed.

Svendsen, M.L., Ellegaard, T., Jeppesen, K.A. et al. Family involvement and patient-experienced improvement and satisfaction with care: a nationwide cross-sectional study in Danish psychiatric hospitals. BMC Psychiatry 21, 190 (2021). https://doi.org/10.1186/s12888-021-03179-1.

PS04/19 - Position statement on antidepressants and depression.” Royal College of Psychiatrists, 20 May 2019.

Skaale, S.O. & Davidsen, A.H. (2017).   Sálarheilsan hjá føroyskum miðnámsskúlanæmingum.  Frágreiðing og tilmæli. Tórshavn: Felagið Føroyskir Sálarfrøðingar.

Sunhedsstyrelsen & Socialstyrelsen. (2018). Koncept for systematisk inddragelse af pårørende, første version udgivet 2014. Anden version udgivet 2018.

Psykiatrifonden. (2016). Forebyggelse af psykisk sygdom - hos børn og unge.

Open Dialogue. (2019). What is the Open Dialogue approach?.

Stockmann, T. (2015). Open Dialogue: A New Approach to Mental Healthcare, Psychology Today, juli 2015.

Odgaard, M. F. (2017). Åben dialog i en evidensbaseret tid – nye vinde i socialpsykiatrien?, DPU, Aarhus Universitet, 2016.

Veldhuizen, J. R. & Bähler, M. (2013). Flexible, Assertive, Community, Treatment. Groningen, 2013.

Vidensråd for forebyggelse. (2014). Børn og unges mentale helbred.

time ouutt

Nýggjur bólkur: Børn og ung, ið eru avvarðandi hjá fólki við sálarsjúku

Sinnisbati fer aftur at hava væl dámdu TIME OUT Bólkarnar í heyst. TIME OUT er eitt tilboð til tín, sum ert millum 12-18 ár, og sum hevur foreldur ella systkin við sálarsjúku.

TIME OUT er eitt frírúm hjá børnum og ungum – eitt stað har tey kunnu siga time out frá gerandisdegnum, og møta øðrum í líknandi støðu.  Tú kanst tosa við onnur við somu upplivingum og deila royndir, og eisini er pláss til hugna og stuttleika í bólkinum.

Bólkurin er skipaður av royndum bólkaleiðarum, og saman taka tit ymisk evni upp at viðgera og fáa amboð til gerandisdagin. Luttakarar og bólkaleiðarar hittast eina ferð um vikuna í átta vikur í hølum í Tórshavn. Pláss er fyri 10 luttakarum.

Sinnisbati hevur havt TIME OUT bólkar síðani 2016, og hava afturmeldingarnar frá luttakarunum verið góðar. Eitt, sum gongur aftur, er, at tey ungu ikki longur kenna seg einsamøll. Um bólkin siga tey luttakandi m.a:

 – Nú veit eg, at sálarsjúka ikki smittar

 – Eg havi onkran sum SKILIR, og eg føli meg ikki einsamalla longur

– Eg tori betri at hava tað, sum eg havi tað, tí eg veit at tað ikki bara eri eg

– Eg skilji betri, hvussu mamma hevur tað, og hvat sálarsjúka er

Melda til bólkin 

Tilmelding fer fram við at skriva ein teldupost til sinnisbati@sinnisbati.fo. Tað er “Først til mølle-principp”,  og kostar 300 kr. at luttaka (eru tað sysktin, so er tað bert eitt gjald). Tað er bindandi at melda seg til.

Bólkurin byrjar í oktobur, ella tá nóg nógvar tilmeldingar eru.

Hevur tú spurningar, so ber til at ringja til Sinnisbata á 597913, ella senda ein teldupost.

Bólkaleiðarar eru álagdir tagnarskyldu eftir galdandi reglum.